بررسی ساختار و بلاغت نوحه های عاشورایی یغما جندقی (۱۱۹۶ـ ۱۲۷۶ق)

شعر شیعی، شاخه ای پربار از درخت تنومند شعر آیینی و شعری است حماسه ور، ملتهب، درد انگیز و مبارز که بارزترین نمود آن را در اشعار عاشورایی مشاهده می کنیم. یغما جندقی، از مشهورترین شاعران دوره بازگشت ادبی به شمار می آید که شهرت خود را مرهون سرایش اشعار عاشورایی و ابتکار قالب نوحه است. که با تغییراتی در ساختمان قصیده، پدید آورده است. ساختار نوحه های وی را در چهار دسته می توان تقسیم بندی نمود. اگرچه یغما از فضلا و دانشمندان نبود و قواعد شعر را نزد استادی نیاموخته بود، نوحه های عاشورایی او، مشحون از فنون و صنایع مختلف است و آفرینش های ادبی متعددی در تصویرهای شعری اش دیده می شود؛ جالب تر آن که وی با هوشمندی بسیار، این تصاویر شاعرانه را با تکلف بیان نکرده و این نوع شعر را برای مخاطب عام نیز قابل فهم کرده است. پس از بررسی فنون ادبی نوحه های یغما در دو گروه بدیع (لفظی و معنوی) و بیان، به این نکته پی می بریم که چون معمولاً نوحه ها به صورت گروهی و همراه با سینه زنی خوانده می شدند، در این نوع شعر، از صنایعی همچون واج آرایی، اشتقاق، جناس و تکرار که بارِ موسیقایی کلام را افزایش می دهند، استفاده بسیاری شده است. در میان صنایع بدیع معنوی و هم چنین صور خیال، آرایه هایی مانند تضاد، تناسب، تشبیه و استعاره مصرّحه که برای تمام مردم ساده و قابل فهم هستند، بیش ترین کاربرد را دارند.